Gelibolu ve Çanakkale
ÇANAKKALE
Erken Bronz Dönemi’nden bu yana önemli bir yerleşim merkezi olan Çanakkale; Çanakkale Boğazı sayesinde Anadolu ile Avrupa ve Akdeniz ile Karadeniz arasındaki bağlantıyı sağlayan iki geçit bölgesinden biridir. Bu özelliği nedeniyle oldukça zengin bir tarihi vardır. Eski çağlarda Hellespontos ve Dardanel olarak anılan Çanakkale, MÖ 3000 yılından beri yerleşim alanı niteliğini korumuştur. Fatih Sultan Mehmet, Çanakkale’nin Anadolu topraklarında bir kale yaptırmış, bu sebeple şehre ‘Kale-i Sultânî’ ismi verilmiştir. Son asırlara kadar bu isimle anılan şehir, kalenin çanağa benzemesi veya çanak-çömlek sanayinin ileri olması ile ‘Çanakkale’ ismiyle anılmıştır.
Çanakkale, tarihî ve doğal güzellikler bakımından oldukça zengindir. Çanakkale’de Türk ve dünya savaş tarihinde önemli bir yere sahip olan ve Çanakkale Savaşı’nın geçtiği Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alanı, antik dünyanın batı Anadolu’daki önemli merkezleri olan Truva ve Assos antik kentleri Çanakkale’ye gelenlerin en çok ziyaret ettiği yerlerdendir.
Çanakkale’yi ülkemiz için önemli kılan bir diğer şey ise; Çanakkale Savaşı’dır. Birinci Dünya Savaşı içinde ayrı bir özelliği olan, tarihin kaderini değiştiren, yaşama hakkına ulaşan bir milletin destanı olmuştur. I. Dünya Savaşının en kanlı çarpışmalarından biri olarak tarihe geçen Çanakkale Savaşı’nın sonucunda Çanakkale ili ve Mustafa Kemal Atatürk tüm dünya tarafından tanınmıştır.
Her yıl 25 Nisan’da düzenlenen Anzak Günü’nde Avustralya ve Yeni Zelanda’dan gelen binlerce turist bölgeye akın etmektedir. Turizm genellikle Çanakkale Savaşı’nın yaşandığı Gelibolu ile Truva Savaşı’na ev sahipliği yapmış Truva Antik Kenti ve Assos Antik Kenti üzerine odaklanmıştır.
GELİBOLU
Dünya genelinde Gelibolu Savaşı (Gallipoli Campaign) olarak literatüre giren ve bir anlamda savaşın taraflarından üç devletin tarihini ve geleceğini biçimleyen 1915 Arıburnu Çıkarması, Avustralya ve Yeni Zelanda için ulus bilincinin doğuşunu simgelemektedir.
Benzer şekilde, Türkiye Cumhuriyeti için de Çanakkale Savaşı geleceğe şekil verecek bir anlam ve önem taşımaktadır. Yıkılmakta olan, insan kaynaklarını geniş ölçüde kaybetmiş, savaş imkân ve kabiliyetleri neredeyse sonlanma aşamasına gelmiş Osmanlı İmparatorluğu, Çanakkale’de bir inanılmazı başararak büyük moral güç kazanmış ve Mustafa Kemal, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasına yol açan Türk Milli Mücadelesi’nin liderliğine uzanan yolculuğuna Çanakkale’de kazandığı şöhret ve itibarla başlamıştır.
Gelibolu Yarımadası, tarihte neredeyse eşi benzeri olmayan bir şekilde, on binlerce ANZAK, İngiliz, Fransız, Kanadalı, İrlandalı, Nepalli, Hindistanlı, Senegalli askerle, yine vatanlarını savunan onbinlerce Türk ve Osmanlı İmparatorluğu’nun hemen her yerinden gelerek savaşa katılanların mezarlarına birlikte ev sahipliği yapan, eski düşmanlıkları canlı tutmak ve yaşanan acılar sonucu ayrışmak yerine günümüzde özellikle Avustralyalılarla Yeni Zelandalıları, Türklerle ortak duyguların yarattığı bir kardeşlikte birleştiren kutsal topraklardır.
Çanakkale Savaşı Türkiye, Avustralya ve Yeni Zelanda tarihini şekillendirmede önemli bir rol oynamanın yanı sıra İngiltere, Fransa, İrlanda ve Kanada (Newfoundland) halkları için çok büyük ve aynı zamanda siyasi etkileşimleri de olan önem arz etmektedir
GELİBOLU TARİHİ ALANI
Marmara Bölgesi’nin güney batısında, Çanakkale Boğazı’nın Avrupa yakası boyunca uzanan 85 kilometre uzunluğunda, ince bir kara parçası olan Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alanı’nın güney ucunda, yaklaşık 33 bin hektarlık bir alan, sahip olduğu tarihi ve kültürel kaynak değerleri nedeniyle, 19.06.2014 tarihinde 6546 sayılı kanunu ile Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı ilan edilmiştir. Eceabat İlçesi ve bu ilçeye bağlı sekiz köy Gelibolu YarımadasıTarihi Alan sınırları içinde kalmaktadır. Unesco’nun dünya mirası geçici listesine kayıtlıdır / yer almaktadır. Çanakkale ilinin en önemli gezi merkezlerinden birisidir. Parka Edirne ve İstanbul'dan Tekirdağ ve Gelibolu yolu ile; Ankara, Bursa ve İzmir'den ise Çanakkale'den Kilitbahir ve Eceabat'a düzenlenen feribot seferiyle ulaşılır. En yakın havaalanı Çanakkale'dedir. Çanakkale Havaalanı'na Ankara ve İstanbul'dan THY'nin tarifeli uçuşlarıyla ulaşmak mümkündür.
I. Dünya Savaşı Çanakkale deniz ve kara muharebelerinin en yoğun yaşandığı yerlerden biri Gelibolu Yarımadası içerisindedir. Ayrıca batık gemiler, toplar, siperler, kaleler ve burçlardan ve savaşla ilgili yüzlerce başka kalıntıdan oluşan geniş bir yelpazenin yanı sıra on binlerce Türk şehidinin ve Avustralya, Yeni Zelanda, İngiliz ve Fransız askerlerinin savaş mezarları ve anıtları burada bulunmaktadır.
Tarihi Alanın sınırları içerisinde ki muharebe alanları, şehitlikler, anıtlar ve savaşla ilgili alanlar ‘tarihi sit alanı’ ve ‘kültürel varlık’ olarak tescil edilmiştir. Ayrıca MÖ 4000 tarihine dek giden birçok ‘arkeolojik sit alanı ve anıtı’ vardır. Alandaki kumsallar, koyaklar, Akdeniz çalıları (maki) ile karışık koru parçaları, çarpıcı görünümlü jeolojik ve jeomorfolojik oluşumlar, tuz gölü ise tarihi alandaki eşsiz doğal peyzajın en önemli parçalarıdır/bölümleridir. Tarihi alanda ki Kilitbahir Kalesi, Seddülbahir Kalesi, Bigalı Kalesi ve Çamburnu Kalesi alandaki benzersiz anıtsal nitelikteki yapılardandır.
I. Dünya Savaşı ve Çanakkale Muharebeleri'nin destansı olaylarını anlatan Çanakkale Destanı, tanıtım merkezinde ki; 11 adet salonda, üç boyutlu ve hareketli efektlerle tanıtılmaktadır. Aynı zamanda burada ‘’Cesaret, Onur, Vefa; Bir Kahramanlık Öyküsü, Çanakkale Savaşı’’ sergisi ile de Çanakkale Savaşı’nın 100 yıl boyunca ki tüm ayrıntıları benzersiz bir sergi ile ziyaretçilere sunulmaktadır.
ANZAK KOYU
Anzak Koyu, Gelibolu Yarımadası'nda küçük bir koydur. 1915 Çanakkale Savaşı’nda Anzakların yaptığı çıkarmayla ünlenmiştir. 600 metre uzunluğundaki koy, kuzeyden Arıburnu tepeleriyle çevrilidir. Yapılan çıkarmadan sonra plaj Anzaklar için ana üs olarak kullanılmıştır.
25 Nisan 1985'teki Anzak Günü'nde, Türkiye hükümeti Anzak Koyu ismini resmen kabul etmiştir. ANZAC kelimesi, Australian and New Zealand Army Corps kelimelerinin baş harflerinden oluşmaktadır. Avustralya ve Yeni Zelanda Kolordusu anlamına gelen Anzaklar, Avustralya ve Yeni Zelanda’nın işbirliği neticesinde, teşkilat içindeki tüm askerleri de kapsayan bir terim haline gelmiştir.
Çanakkale kara savaşlarında birçok kayıp veren Anzakların her yıl 25 Nisan’da, hayatlarını kaybeden asker ve sivillerin anıldığı ulusal bir günü vardır. Çanakkale Cephesi’nde savaşan Anzak kuvvetleri 25 Nisan’da verdiği ağır kayıptan ötürü bu tarihi ‘Anzak Günü’ ilan etmişlerdir. Anzaklar her yıl, Anzak Koyu’na gelerek atalarının çıkarma yapıp savaştıkları bu yeri ziyaret etmektedirler. 25 Nisan, Avustralya ve Yeni Zelanda’nın ulusal tatil günüdür.